Jak Kościuszko w Krakowie przysięgał.
Tu Kościuszko w czamarce krakowskiej, z oczami
Podniesionymi w niebo, miecz oburącz trzyma,
Takim był, gdy przysięgał na stopniach ołtarzów,
Że tym mieczem wypędzi z Polski trzech moczarów
Albo sam na nim padnie.
Adam Mickiewicza Pan Tadeusz
"Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samodzielności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę."
Te słowa wojskowej przysięgi usłyszał Kraków 24 marca 1794 roku i tu ogłoszone zostało powstanie narodowe, zwane później insurekcją kościuszkowską.
Już w 1793 r. w Dreźnie zaczęto opracowywać koncepcję powstania narodowego i widziano Kościuszkę na jego czele. W sierpniu Kościuszko przyjechał do Galicji, spotkał się z grupą spiskowców warszawskich i krakowskich. Uznał jednak, że z rozpoczęciem walk trzeba poczekać.
Wyznaczono termin powstania na 20 kwietnia 1794 roku. Jednak po redukcji wojska polskiego w Warszawie działania przyspieszono.
12 marca 1794 r. brygadier Antoni Madaliński, dowódca Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej stacjonującej w Ostrołęce odmówił zmniejszenia swojego oddziału i na czele 1200 kawalerzystów wyruszył wzdłuż granicy pruskiej do Krakowa. Z Krakowa wyruszył oddział rosyjski, który miał zagrodzić drogę Madalińskiemu do miasta. Kraków został bez obcego wojska. Sytuację wykorzystali spiskowcy i w nocy 23 marca Kościuszko przybył do Krakowa. Zatrzymał się w dworku Wodzickich
obok kościoła kapucynów.
Rankiem 24.03 Kościuszko i gen. Wodzicki poświęcili szable w kaplicy Loretańskiej kościoła Kapucynów. W tym czasie na rynku zbierali się mieszkańcy. O godzinie 10.00 na rynek wkroczył Naczelnik i tutaj odbyła się jego przysięga z udziałem wojska i ludu.
Miejsce to wybrał sam Kościuszko chociaż jeszcze na emigracji planowano, że akt powstania zostanie ogłoszony na Wawelu.
Po uroczystościach na krakowskim Rynku, Naczelnik Tadeusz Kościuszko udał się do Ratusza i w w obecności władz miejskich odczytano ponownie "Akt powstania obywatelów mieszkańców województwa krakowskiego", a zebrani złożyli pod nim swoje podpisy. Akt zgodnie z prawem oblatowano, czyli wpisano do ksiąg grodzkich.
Dzień poźniej podczas nabożeństwa w kościele Mariackim Kościuszko powtórzył przysięgę złożoną poprzedniego dnia na Rynku krakowskim.
Kwaterą główną Kościuszki została Szara Kamienica, należąca do Franciszka Żeleńskiego. To był punkt dowodzenia, z którego wychodziły rozkazy i nowe ustalenia. I tu pewnie swoją ostateczną formę uzyskały odezwy Naczelnika: Do obywatelów, do wojska polskiego i litewskiego, do duchowieństwa wszystkich wyznań, do kobiet.
W odezwie do wojska napisał:
...wydźwignijmy Ojczyznę z niewoli, powróćmy świetność imieniowi Polaka, samowładność Narodowi, zasłużymy na wdzięczność Ojczyzny i sławę drogą żołnierzowi! [...] Narodowi i Ojczyźnie tylko wierność winniście; Ona na Was woła o obronę, ja w Jej imieniu moje Wam przesyłam rozkazy. Biorę z Wami, kochani Koledzy,za hasło: Śmierć czy Zwycięstwo!
Kolejna ważna uroczystość miała miejsce na Rynku, 7 kwietnia 1794 r. wieczorem, kiedy to po zwycięstwie pod Racławicami wprowadzono tu triumfalnie 12 zdobytych armat oraz inną broń, a także sztandary i jeńców rosyjskich. Nazajutrz Kościuszko wjechał do miasta przez Barbakan i Bramę Floriańską, ubrany w chłopską sukmanę i czapkę krakuskę.
W miejscu przysięgi Kościuszki, w 1879 r. z inicjatywy Mieczysława Pawlikowskiego, publicysty i został umieszczony kamień pamiątkowy z datą: 1794, 24. marca.
Na początku 1883 r. baron Kalikst Horoch ufundował granitową płytę pamiątkową. Płyta ta była kilkakrotnie przesuwana, podczas prac związanych z kładzeniem szyn tramwajowych na Rynku Głównym. W czasie okupacji, w 1940 r. została usunięta przez Niemców, a po wojnie odnaleziona i oddana do zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
W 1946 r. Zarząd Miejski w 200. rocznicę urodzin Kościuszki ufundował nową płytę.Kolejna już, czwarta płyta pamiątkowa tym razem wykonana z czarnego marmuru została położona w Rynku w latach 60. XX w. z inicjatywy Ludowego Wojska Polskiego.
Przewodnicy po Krakowie
Krak Tourist
Biuro Podróży
e-mail: kraktourist@gmail.com
tel. +48 502 087 153
tel. +48 501 050 939